Necati Mert'in denemeciliği ve biyografik eserleri üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışmanın amacı Necati Mert’in denemelerini ve biyografik eserlerini incelemek, türe ve yazara dair çıkarımlarda bulunmaktır. Necati Mert’in öyküleri üzerine kapsamlı çalışmalar varken, denemeleri ve diğer yazıları hakkında araştırmaların olmadığı görülmektedir. Buradan hareketle Necati Mert’in denemeleri üzerine araştırmanın yapılması hedeflenmektedir. Çalışmanın kapsam ve sınırlılığını yazarın denemeleri, biyografileri ve anıları oluşturmaktadır. Necati Mert’in denemeleri tematik olarak ele alınırken şehir üzerinden kendi hayatını ele aldığı anıları dışarıda bırakılmayarak çalışmaya dahil edilmiştir. Hikâyem Adapazarı ve Memleket Kitabevi yazarın anılarını oluşturur. Nitekim çalışmada Necati Mert’in biyografisi bu anılardan yola çıkılarak oluşturulmuştur. Taşra-merkez çatışması, dil meselesi yazarın üzerinde durduğu temel konulardandır. Dil meselesini Kelepir Sepet ve İki Dil İki Hayat adlı denemelerinde ele almıştır. Yazar için şehir ve yazı aynı şeyi ifade etmektedir. Taşrayı yazmaktan hiçbir zaman vazgeçmeyen Necati Mert, öykü üzerine yazdığı çalışmasıyla Türk edebiyatında önemli yere sahiptir. Türk edebiyatında öykü üzerine kuramsal çalışma çok azdır. Necati Mert’in Öykü Yazmak adlı eseri bu bağlamda kıymetlidir. Öykünün tarihsel gelişimine, öykünün tekniğine, usta öykücülere, genç öykücülere tavsiyelere kadar birçok meseleyi derinlemesine incelemiştir. Necati Mert denemelerinde taşra-merkez karşıtlığını işlemiş, merkezin taşraya bakışını değerlendirmiştir. Merkez taşrayı tahakkümü altına almayı hedeflerken Necati Mert bu noktada eleştirisini yöneltmiştir. Sanatını taşradan merkeze bakarak sürdüren yazar, merkezin tahakkümünde olmayı reddetmiştir. Adapazarı’na Sakarya denilmesini de buna bağlamaktadır. Denemelerini oluştururken mitolojiden, efsanelerden, Çorumlu dedesinden, Adapazarı’nın sokaklarından, caddelerinden ilham almıştır. Necati Mert, Adapazarı özelinde Türkiye değişimini güçlü gözlemciliğiyle ele almış, kurduğu kitabeviyle ülkenin panoramasını çizmiştir. Değişimin ölçülü olmasını önceleyen Mert, toplumda nelerin kaybedildiğine dikkat çekmiştir. Modernizmi eleştirmiştir. Geçmişten ve yerellikten uzak olma, kentleşme, yalnızlık, yok olan değerler, gelenekler, bozulan insan ilişkileri, yozlaşma, modernleşen yaşamda insanın trajedisini taşra bağlamında değerlendirmiştir.The aim of this study is to examine Necati Mert's essays and biographical works and to make inferences about the genre and the author. While there are extensive studies on Necati Mert's stories, it is seen that there is no research on his essays and other writings. From this point of view, it is aimed to conduct research on Necati Mert's essays. The scope and limitation of the study consists of the author's ten essay books and two biography books. Necati Mert's essays and biographical works have been examined in detail. Adapazarı; is especially important for the author, who focuses on the concept of provincial-center. Mert, a storyteller of Adapazarı, and one of the writers of the 70's generation, sheds light on Turkey's agenda in Adapazarı. With the information obtained, inferences were made about Necati Mert's essayism. These inferences have been enriched by presenting sections from Necati Mert's writings. In his essays, Necati Mert dealt with the provincial-central opposition and evaluated the center's view of the provinces. While the center aimed to dominate the provinces, Necati Mert directed his criticism at this point and was assassinated by some circles. In the essays of Mert, who continues his art by looking from the countryside to the center, Adapazarı is presented as the protagonist of his writings rather than the place. While creating his essays, he was inspired by mythology, legends, his grandfather from Çorum, and the living side of Adapazarı. The author, who did not leave Adapazarı except for his university years, strongly opposed the fact that this place was called Sakarya. For the author, who resigned from teaching and established a bookstore after being recruited into the ministry, this place constitutes the panorama of Turkey for forty years. Necati Mert, who witnessed his period, handled the change in Turkey with his strong observation in Adapazarı. Prioritizing the moderation of change, Mert drew attention to what has been lost in society. He criticized modernism. He evaluated the tragedy of human beings in daily life, being away from the past and locality, urbanization, loneliness, disappearing values, traditions, deteriorating human relations, corruption, modernizing and secularizing daily life in the context of the province.