Türkiye'de gelir vergisi tarife yapısının enflasyon artış oranına olan duyarlılığı

Abstract

Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artışı ifade eden enflasyon, ülke ekonomilerini ve dünya ekonomisini etkileyen en önemli problemlerin başında gelmektedir. Enflasyon oranının artışı başta ekonomik büyüme ve kalkınma olmak üzere kamu harcamaları, kamu gelirleri, gelir dağılımı adaleti gibi birçok makroekonomik değişkeni etkilemektedir. Enflasyon oranındaki artış nedeniyle nominal olarak artış gösteren fiyatlar, satın alma gücünü olumsuz etkilemektedir. Satın alma gücünün düşmesine bağlı olarak özellikle ücretli çalışanların gelirlerine zam yapılmakta ve bu yolla satın alma güçlerinin arttırılması amaçlanmaktadır. Gelirlerin nominal olarak artması nedeniyle gelir vergisi matrahında da artış olmaktadır. Bu durum, vergi mükelleflerinin gelir vergisi tarifesinde bir üst dilime geçmesine ve daha yüksek oranla vergilendirilmelerine neden olmaktadır. Türkiye’de gerek Covid-19 pandemisi sürecinin ortaya çıkardığı enflasyonist baskı gerekse de iç dinamiklerden kaynaklanan nedenlerden dolayı fiyatlar genel seviyesinde ciddi bir artış olduğu görülmektedir. Fiyatlar genel seviyesindeki artışlar, asgari ücret başta olmak üzere gelir vergisi mükelleflerinin gelirlerinde nominal olarak ciddi bir artışı da beraberinde getirmiştir. Vergi mükelleflerinin gelirlerindeki artış ise vergi mükelleflerinin matrahlarını arttırmış, matrahın artması ise vergi mükelleflerinin daha yüksek vergi oranına sahip olan bir üst vergi diliminden vergilendirilmelerine sebep olmuştur. Vergi mükelleflerinin gelirlerinin artması satın alma güçlerini arttırırken, diğer yandan artan oranlı vergi tarifesinin otomatik stabilizatör etkisinin devreye girmesi nedeniyle vergi mükelleflerinin daha fazla vergi ödemesine sebep olmaktadır. Vergi mükelleflerinin daha fazla vergi ödemesi ise satın alma güçlerinin tekrar azalmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de son dönemde fiyatlar genel seviyesindeki artışlar ve gelir vergisi tarifesinde yer alan vergi dilimlerinin tutarlarındaki artışlar analiz edilmiştir.Inflation, which refers to the continuous increase in the general level of prices, is one of the most important problems affecting national economies and the world economy. An increase in the inflation rate affects many macroeconomic variables such as economic growth and development, public expenditures, public revenues, and income distribution justice. The nominal increase in prices due to the increase in the inflation rate adversely affects the purchasing power. As a result of the decline in purchasing power, wage earners' incomes are increased to increase their purchasing power. Due to the nominal increase in incomes, the income tax base also increases. This situation causes taxpayers to move to a higher bracket in the income tax tariff and be taxed at a higher rate. In Turkey, there has been a significant increase in the general level of prices due to both the inflationary pressure caused by the COVID-19 pandemic and domestic dynamics. The increase in the general level of prices has led to a significant nominal increase in the income of income taxpayers, especially the minimum wage. The increase in taxpayers' incomes, in turn, increased the tax base of taxpayers, and the increase in the tax base caused taxpayers to be taxed at a higher tax bracket with a higher tax rate. While the increase in taxpayers' incomes increases their purchasing power, it also causes taxpayers to pay more taxes due to the automatic stabilizing effect of the progressive tax tariff. Higher tax payments by taxpayers, on the other hand, cause their purchasing power to decrease again. This study analyzes the recent increases in the general level of prices and the increases in the amounts of tax brackets in the income tax tariff in Turkey.