Demokrat Parti döneminde sanat (müzik-tiyatro-sinema)

Abstract

Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde “belli bir uygarlığın veya topluluğun anlayış ve zevk ölçülerine uygun olarak yaratılmış anlatım” tanımıyla karşımıza çıkan sanatın, farklı dallarında çıkan eserleri vasıtasıyla döneminin özelliklerini anlama noktasında faydası tartışılmaz. Sanatçının yaşadığı toplumu çözebilmek, toplumla sanat arasındaki münasebeti kavrayabilmek, devletin sanata yaklaşımını görebilmek adına tarih ile sanat birlikte ele alındığı vakit geçmiş dönemlerin daha iyi anlaşılabileceği muhakkaktır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ABD ile yakın ilişkiler içerisine giren Türkiye’de en fazla işitilmeye başlanan kelime “demokrasi” olmuş ve bu kelimenin içi çok partili hayat ile doldurulmaya çalışılmıştır. Oldukça eksik olan bu algının etkisiyle 1945’te Türkiye çok partili hayata geçmiştir. 7 Ocak 1946’da kurulan Demokrat Parti ise 14 Mayıs 1950 Genel Seçimleriyle iktidara gelmiş, 27 Mayıs 1960 Darbesi ile siyasi hayatı sona ermiştir. On yıllık Demokrat Parti dönemi, Türkiye’de ve dünyada savaş sonrasındaki toplumsal rahatlama ve demokrasi söylemlerinin yoğunlaştığı bir zamana denk gelmiştir. Bu söylemler her zaman olumlu manada olmamış, 1946’dan 1954’e değin demokrasinin savunuculuğunu yapan Demokratlar, 1954 Gene Seçimlerinden 27 Mayıs 1960’a kadar demokrasiyi geri plana itmekle suçlanmışlardır. Demokrasi ortamında serbestlik ve hürriyet kavramları da daha fazla gündeme gelmektedir. Buradan hareketle 1950li yıllarda Türkiye’de toplumun her kesiminde bu kavramlarla ilgili his ve fikir beyan edenler olmuştur. Bu noktada beyanda bulunanlar, baskıya da maruz kalınabilmiştir. Toplumsal söylemlerde etkileyici rol oynayanlar, sadece o gün değil, her dönemde özellikle sanatçılar olmuştur. Demokrat Parti döneminde sanatçıların sanatlarını icra edebilme noktasında demokrasinin derecesini belirleme rolleri de söz konusudur. Herhangi bir kısıtlama veya önceki yahut sonraki döneme nazaran rahatlama olup olmadığına bakılarak siyasilerin sanata dair yaklaşımları da ortaya konabilir. Hazırlanan tezde Demokrat Parti’nin sanata bakışı, dönem halkının sanata yaklaşımı, sanatın ve sanatçıların siyasileri ve toplumu algılama durumu üzerinde durulmuştur. Sanatın geniş kapsamlı olması dolayısıyla tez içinde sinema, tiyatro ve müzik ele alınmıştır. Bu seçim yapılırken “sanatın halka en fazla inebilen kolları hangisidir?” sorusu belirleyici olmuştur.

It is indisputable that the art that comes out against the definition of "expression created in accordance with a certain civilization or a sense of understanding and pleasure of the community" in the Turkish Language Institution's dictionary is useful at the point of understanding the characteristics of the period through its works in different branches. It is certain that past periods can be better understood when history and art are taken together in order to solve the society in which the artist lives, to grasp the relation between society and art, and to see the state's approach to art. After the Second World War entered into close relations with the United States to begin the word most heard in Turkey "democracy" and became a multiparty interior of this word it has been tried to be filled with life. In this manner, in 1945 Turkey became a multiparty life. The Democratic Party, which was established on 7 January 1946, came to power with the general elections of May 14, 1950, and the political life ended with the May 27, 1960 coup. Ten-year period of the Democratic Party, in Turkey and elsewhere in the world after the war has come at a time of relaxation and concentration of the social democratic discourse. Freedom and freedom concepts in the democracy environment are also on the agenda. Hence fifties in the year in all segments of society in Turkey and has been expressing a feeling about these concepts. Those who play an impressive role in social discourses are not only those days, but artists in every period. The role of democracy in determining the extent of democracy is also at the point of being able to perform the arts of the artists during the Democratic Party. The approach of politics to sanata can be revealed by considering whether there is any restriction or relaxation compared to previous or next turn. In the thesis prepared, the Democratic Party's approach to sanatization, the approach of the period's people to sanatization, the politics of art and artists and the perception of society are emphasized. Because of the wide scope of art, cinema, theater and music are covered in the thesis. When this choice was made, the question "which art is the most inextricable arms of the public" was the determining factor.