T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Bilecik Müzesi GenelGedikkaya Mağarası Kurtarma Kazıları 2022 Yılı Kazı Çalışmalarına Ait Rapor

Abstract

Çalışmaların odak noktasını çarpıcı sonuçlar içeren ve ilk olarak 2021 yılında saptadığımız Ritüel Odası ile Epipaleolitik Dönem bulguları veren D9 adak çukuru çalışmaları oluşturmuştur. Ritüel odasında 2021 yılında bulunan insana ait kafatası, çene ve diğer kemikler üzerinde Hacettepe Üniversitesi’nde Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal’ın yaptığı çalışmalar neticesinde çok yoğun kesik izlerine rastlanmıştır. Bu seneki çalışmalarda benzer buluntu grubuna rastlanmıştır. Kemiklerin yanı sıra çok sayıda vurgu taşı ile beraber taştan insan ve hayvan figürini, yontma taş aletler gibi buluntu grupları ile beraber değerlendirebileceğimiz söz konusu kontekst bir ritüelin parçası mı yoksa bölgede yaşanan bir kıtlık sonucunda beslenme amacı ile mi yapıldı veya şiddetin izi mi ya da her ikisi mi? gibi insanlık tarihi açısından çok önemli ve yeni soru ve sorunları ortaya koymaktadır. Mağarada kazı çalışmaları ve antropolojik çalışmalar devam ettikçe bu sorulara daha somut verilere dayalı cevaplar verebilmemiz mümkün olacaktır. 2022 yılında oda içinde saptanan stlize kaya kabartması, nişlerin kenarları düzleştirilerek olasılıkla boğa olarak tanımlayabileceğimiz bir hayvana benzetme eylemi/işçiliği/sanat anlayışı, nişerdeki aşı boyası gibi unsurlar odanın aslında Neolitik Dönem öncesinde de özel bir amaçla kullanıldığını ortaya koymuştur. Mağaranın kullanım amacı ve prehistorik hafıza ve dolayısıyla mekânsal devamlılık açısından son derece önemlidir. Buzul çağları sonuna denk gelen ilk yerleşim (MÖ 14 500-13 500) henüz çok sınırlı bir alanda açığa çıkartılmıştır. Çok az bilgi sahibi olduğumuz bu dönem Avrupa Üst Paleolitik kültürlerinin Balkanlar, Kafkasya ve Akdeniz’e yayıldığı bir süreçtir. Daha geniş alanda yapılacak kazı çalışmaları Gedikkaya’nın bu yayılım içerisindeki yeri ve bu süreçteki insan hareketliliğinin yönü hakkında daha fazla somut veri sunacaktır. Bununla beraber, 2022 yılında söz konusu süreçle ilişkili olarak özellikle D9 plankaresinde açığa çıkarılan adak çukuru ve içindeki doğal oluşum dikitin işlenerek bir stel görünümü verilmesi, çukurun sonradan kapatılmış olması, içinde bulunmuş olan oturan insan heykelciği (Ana Tanrıça/Venüs Heykelciği?) son derece önemlidir ve tarihöncesi arkeolojisi açısından çok yeni veriler içermektedir.