İklim Değişikliğinin Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkeleri Açısından Değerlendirilmesi: CRITIC ve GIA Yöntemi

Abstract

İklim değişikliği, son zamanlarda ciddi bir boyuta ulaşarak her geçen gün geri dönüşünün daha da zorlaştığı küresel bir kriz niteliğine bürünmüştür. Sanayileşmenin ortaya çıkması ile birlikte üretim ve tüketim kalıplarının değişmesi, beraberinde insan ihtiyaçlarının çeşitliliğini artırarak talebin artmasına yol açmıştır. Artan talebin karşılanması amacıyla arzda yaşanan artış, fosil yakıtların kullanımını yoğunlaştırarak atmosferdeki sera gazı emisyonlarını artırmıştır. İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan bu artışın ortaya çıkardığı iklim değişikliği birçok olumsuz etkiye yol açarak tüm dünya ülkelerinin ortak sorunu haline gelmiştir. Yaşanan olumsuz etkileri önlemek ve iklim değişikliği sorununa çözüm yolları bulmak için mücadele eden ülkeler, bireysel ve ortak birçok adım atmakta ve aynı hedefi gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, çalışmada Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinin iklim değişikliğine yönelik performanslarının değerlendirilerek ülkelerin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Değerlendirmede kullanılan performans kriterleri EUROSTAT’ın veri tabanında bulunan iklim değişikliği göstergelerinden elde edilmiştir. Seçilen kriterler Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden olan CRITIC ve GİA yöntemleri uygulanarak analiz edilmiştir. CRITIC yöntem, seçilen kriterlerin önem ağırlıklarının elde edilmesi için kullanılır iken; GİA yöntemi seçilen ülkelerin performanslarının sıralanması için uygulanmaktadır. Çalışmada ilk olarak kriterlerin ağırlıkları eşit kabul edilerek yalnızca GİA yöntemi ile; ikinci olarak CRITIC yöntemi ile kriterlerin önem ağırlıkları bulunduktan sonra GİA yöntemi ile ülkelerin performans sıralaması elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda kriterlerin eşit ağırlıkta kabul edilmesiyle ulaşılan değerlendirme bulgularında iklim değişikliğine yönelik 28 ülke içerisinde en iyi performans gösteren ilk üç ülke Macaristan, Slovenya ve İsveç iken; performansı en düşük üç ülke Almanya, Polonya ve Türkiye’dir. Kriterlerin önem ağırlıkları CRITIC yöntemi ile belirlenerek yapılan sıralamada ise en iyi performans gösteren ilk üç ülke İsveç, Malta ve Letonya iken; performansı en düşük üç ülke İtalya, Polonya ve Türkiye’dir. Her iki analiz sonucunda sıralamadaki konumunu koruyan ülkeler Kıbrıs, Hırvatistan, Lüksemburg, Litvanya, Avusturya, Macaristan, Danimarka, Bulgaristan, Polonya ve Türkiye olmuştur.Climate change has recently reached a serious dimension and has become a global crisis that is becoming more and more difficult to reverse with each passing day. The change in production and consumption patterns with the emergence of industrialization has led to an increase in demand by increasing the diversity of human needs. The increase in supply to meet the growing demand has intensified the use of fossil fuels and increased greenhouse gas emissions in the atmosphere. Climate change caused by this increase due to human activities has led to many negative effects and has become a common problem of all countries of the world. Countries struggling to prevent the negative effects and find solutions to the problem of climate change are taking many individual and joint steps and aiming to achieve the same goal. In this context, the study aims to evaluate the performance of Turkey and the European Union countries on climate change and to compare the countries. The performance criteria used in the assessment were derived from climate change indicators available in EUROSTAT's database. The selected criteria are analyzed by applying CRITIC and GIA methods, which are Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. While the CRITIC method is used to obtain the importance weights of the selected criteria, the GIA method is applied to rank the performance of the selected countries. In the study, firstly, the weights of the criteria are assumed to be equal and the performance ranking of the countries is obtained only with the GIA method; secondly, after the importance weights of the criteria are found with the CRITIC method, the performance ranking of the countries is obtained with the GIA method. As a result of the analyses, the top three countries with the best performance among 28 countries in terms of climate change are Hungary, Slovenia and Sweden, while the three countries with the lowest performance are Germany, Poland and Turkey. In the ranking made by determining the importance weights of the criteria, the top three countries with the best performance are Sweden, Malta and Latvia, while the three countries with the lowest performance are Italy, Poland and Turkey. As a result of both analyses, Cyprus, Croatia, Luxembourg, Lithuania, Austria, Hungary, Denmark, Bulgaria, Poland, Lithuania, Denmark, Bulgaria, Poland and Turkey have maintained their positions in the rankings