Müridin manevi yolculuğuna etkisi açısından “Nisbet” kavramı

Abstract

Nisbet, sadık kimselerin nefsi’nin iradi bir şekilde edindiği faziletlerin, gayr-ı iradi bir şekilde sirayet etmesi durumuna verilen isimdir. Böylelikle sirayet edecek olan erdemleri, bu işin nasıl ve ne şekilde gerçekleşeceğini incelemek yazının temel amacını oluşturmaktadır. “Kâmil bir zattan başka birine akseden hallere ‘Nisbet’ denir.” “Bu haller şer-i şerifin gerekleri olan vecibeler cinsinden olursa buna ‘İslam nisbeti’ denir. Aşk ve muhabbet cinsinden olursa buna da ‘cezbe nisbeti’ denir. Ahlak nevinden olana: Ahlak, Erdem Nisbeti, sohbet nevinden olana: Sohbet Nisbeti adı verilir. İntikal Nisbeti ve Mürid Nisbeti adında olan türleri de mevcut olabilmektedir. Nisbet kavramı tam da burada, müridin geleneksel terbiye usullerine ilave olarak orta çıkar. Tasavvuf öğretisinin kaynağı kuran ve sünnettir. Bu sebeple bir takım ahlak öğretilerinde olduğu gibi sadece teorik ahlak esas alınmaz. Teoriyi de kapsayan ve daha ziyade aksiyonlarda kendini belli eden teori ve pratiğin cem edildiği moral yapısına ulaşım hedeflenir. Fikirde ve işte tevhid olma durumudur. Eylemin vuku bulması için kişide herhangi bir zorlama olmadan, rahatça iyiliğin sergilenmesi bu yapıya ulaşmanın gayesini oluşturmaktadır. Tevbe suresinin 119. ayetinde bildirildiği üzere: “Ey îmân edenler! Allah’tan korkun ve sâdıklarla beraber olun!” Dikkat edilirse emir sâdık olunuz değil sâdıklarla beraber olunuz şeklindedir. Bu hitaptan anlaşılmaktadır ki beraber olunma halinin kişiye olan etkisi başka türlüdür. Konumuzun da özünü ihtiva eden işte tam da bu durumdur. Birlikteliğin maverasında mevcut bulunan ve aksetmeye meyyal nice nice hallerin bekleyip durmasıdır. Sirayet edecek olan hallerin neler olduğunu ve kişiyi nasıl etkileyeceğini açıklamak hedeflenmektedir. Kemâlât sahibi gönlün miratı, rahmânî nisbetlerini muhtaç ve talip kişiye aksettirir. Bu mukabele edimi sayesinde mürid farkına varmadan irşâd olunur. Nazar, rabıta, tefekkür, ihsan gibi kavramların maverasında, bahsedilen bu nisbet/yansı durumu bizatihi mevcuttur. İbadetlerin: sabır, tevekkül, kanaat, teslimiyyet, eşitlik, cömertlik, ihsan, dürüstlük gibi ahlaki erdemleri ihtiva etmesi ve bunların “Nisbet” dediğimiz özel bir usul ile aksetmesi sonucunda gerçekleşen ve tasavvuf ilk dönem literatüründe var olan “Hal” kavramından çeşitli yönlerden farklılık arz eden “İslam Nisbeti” müridi terbiyede farklı bir metod olarak diğer yöntemlerden ayrılır. İbadetlerin hallerinin aksetmesi İslam Nisbeti, ibadetlerin ve Hakkın sevgisinin aksetmesi ise Muhabbet Nisbeti olarak karşımıza çıkar. Müellif Hânî’nin bahsettiği Nisbet kavramının, övülen ahlaki vasıfları temin etmek için mühim bir tasavvufî yöntem olduğu, ibadetlerin ihtiva ettiği erdemlerin yansımasını ve bu ameliyenin yakınlık sebebi ile sağlandığı tespit edilmiştir.Nisbah: : The condition where the virtues acquired voluntarily by the nafs are transmitted in an involuntary way is called Nisbah. "The states that are transmitted from a Kâmil person to another person are called ' Nisbah'."If these states are of the kind of obligations that are the requirements of Sharia, It has been called Islam’s Nisbah, and if they are of the kind of love and affection, it is called 'the nisbah of love'. That which is of the type of morality. Morality, Virtue, Nisbah which is type of conversation: It has been called Nisbah of Conversation. There are also types called the Nisbah of Intikal and Mürid’s Nisbiyat. The origin of Sufism teaching is the Quran and the Sunnah. For this reason, unlike some moral teachings, only theoretical morality is not taken as basis. It is aimed to reach a dualist moral structure in which theory and practice, which includes theory and manifests itself in actions, are combined. It has meant to be in the harmony of thought and work. Purpose of reaching this dualist structure is to demonstrate goodness freely, without any pressure on the person for the action to take place. As stated in the 119th verse of At-Tawbah Surah: “O believer! Fear Allah and be around faithful. If you pay attention, the command is not to be loyal but, be around faithful. It has been understood from this address that the effect of being together on a person is different. It is exactly this situation that contains the essence of our subject. It has been the biding of situations that exist in periphery of togetherness and tend to be reflected. The mirāt of the perfected heart reflects its merciful nisbahs to the seeker. Through this act of reciprocation, the murid is discipled without realizing it. This situation of reflection is present in the context of concepts such as nazar, rabita, contemplation, and bestowal. The fact that worships contain moral virtues such as patience, trust, conviction, submission, equality, generosity, benevolence, honesty, and that they are reflected through a special method we call " Nisbah" The "Islamic Nisbah", which differs from the concept of "Hal" in the early literature of Sufism in various ways, is distinguished from other methods as a different method in educating the disciple. The reflection of the states of worship is called the Islamic Nisbah, and the reflection of worship and the love of God is called the Nisbah of Love. The Relation mentioned by the author Hani It has been determined that the concept of nisbet that she mentioned is an important Sufi method for providing the praised moral qualities, the reflection of the virtues contained in worships and that this action is provided due to closeness.