Theophanes Confessor’un Kronik’inde İslam sonrası dönemde Araplar (M.S. 602-813)

Abstract

Bu çalışma, Theophanes Confessor’un kroniğinde Araplar hakkında verdiği bilgilerin Türkçeye çevrilerek klasik ve modern kaynaklar eşliğinde değerlendirilmesini içermektedir. Arapların, Hz. Peygamber’den sonra Abbâsilerin ilk dönemine kadar geçen zaman zarfındaki sosyal ve siyasal evreleri Theophanes'in yaklaşımıyla ele alınmaktadır. Bilindiği üzere, İslamiyet’ten önce siyasi birlikten uzak olan Araplar, İslamiyetle birlikte yeni bir siyasi, dini ve sosyal kimliğe sahip olmuşlardır. Bir yandan tek bir halife etrafında merkezileşip dünyaya açılmaya çalışan Araplar; bir taraftan iç siyasetlerindeki ayrışmalar üzerine kendi aralarında mücadele ederken, diğer yandan kendi aralarındaki kabile asabiyetlerden kurtulmak için çalışmışlardır. Elde ettikleri merkezileşme ile birlikte dünya sahnesinde etkin olmayı amaçlayan Araplar, dönemin en büyük iki devletinden biri olan Sâsânî Devleti’nin yıkılmasına neden olurken; bir diğer büyük devlet olan Bizans İmparatorluğu'nun da ciddi anlamda gerilemesine neden olmuşlardır. Özellikle VII. ve VIII. yüzyılarda Bizans İmparatorluğu ile girmiş oldukları mücadelelerde üstün taraf olmayı başaran Müslümanlar; IX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren bir türlü üstesinden gelemedikleri iç huzursuzlukların kurbanı olmuşlardır. Araplar bir dönem sonra güç kaybetmelerine neden olan iç karılıklıklarla uğraşmak zorunda kalarak, kendi iç siyasetlerine ağırlık vermeye başlamışlar; böylece Bizans İmparatorluğu da Araplara kaptırmış olduğu gücünü geri almaya başlamıştır. IX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Abbasiler dönemi iç karışıklıklarından dolayı; Arapların, Bizans İmparatorluğu üzerine düzenlenen seferler aksamış hatta durma noktasına gelmiştir. Artık neredeyse tamamıyla kendi iç siyasetlerine ağırlık veren Arapların durumu Theophanes’in de gözünden kaçmamış olacak ki; IX. yüzyılın başlarından itibaren Araplarla ilgili bilgilere kronikte daha az yer vermeye başlamıştır. Bununla birlikte Bizans’ın Bulgarlarla mücadele etmeye başlaması üzerine Theophanes, Araplardan çok Bizans-Bulgar ilişkilerinden bahsetmeye başlamıştır.This study contains the evaluation of the information, which was translated into Turkish, about Arabs in the Theophanes the Confessor’s chronicles, in company with the classical and modern sources. It discusses the social and the political phases which arose in the time of after the Holy Prophet Mohammad till the first term of Abbasids, by Theophanes’s approach. As known, the Arabs that was far from the political union before Ġslam, had a new political, religious and social identity with Ġslam. On the one hand, the Arabs, who were trying to open up to the world by centralizing around the one caliph, were struggling with the inner political dissociations, on the other hand they were trying to get rid of the tribal enmities in their own. The Arabs, aiming to be very active all around the World with the centralization, both caused to the collapse of Sassanied Empire which was one of the two greatest empire of the era, and also caused to the seriously-regression of the Byzantium Empire, the other greatest one. Specially, the muslims, achieved to be the dominant of the fights with Byzantium in the 7th and 8th centuries, were the victim of internal disorders that they in no way had overcome since the first quarter of 9th century. Because of the fact that the Arabs had to deal with those internal disorders that caused them to lost power, they focused on the inner politics, so that Byzantium started to take its power-obtained by the Arabs-back again. Because of those Abbasid period-internal disorders which had appeared since the first quarter of the 9th century, the Arabic military campaigns which was mounted for Byzantium Empire, halted, even came to a stopping point. So Theophanes realized the situation of the Arabs that almost completely concentrated on their inner politics; he allowed for the information about Arabs fewer since the beginning of the 9th century in the chronicles. Besides; because of that the Byzantium had started to fight with the Bulgarians, Theophanes also started to mention to the relationship between the Byzantium and the Bulgarians rather than the Arabs.