Büveyhî Hânedânı’nın Menkıbevî Kuruluşu ve Tarihi Arka Planı

Abstract

4/10. yüzyılın ortalarına doğru İran ve Irak’ın büyük bir kısmını hâkimiyetleri altına alan Büveyhî Hanedanı, Hilafet topraklarındaki ayrılıkçı siyasi yapılanmaların önemli bir halkasını temsil eder. 4/10. asrın başında Hasan el-Utruş’un Deylem bölgesindeki 13 yıllık faaliyetleri sayesinde İslâm’ı kabul ettikleri anlaşılmakta ve Farsçanın Kuzey İran lehçesini kullandıkları kabul edilmektedir. Büveyhîlerin mensup oldukları Deylem insanı hakkındaki bazı kayıtlar, onların gözü pek, savaşçı, zorluklar karşısında metanetli, zayıf cüsseli, seyrek saçlı, bitişik kaşlı, aceleci, aldırmaz ve biraz pasaklı tabiatta kimseler olduklarına işaret eder. Ayrıca Taberistanlılar gibi giyinip, kısa mızraklar (zûbînât) ve renkli kalkanlar taşıdıkları, paralı asker olarak muhtelif orduların piyade birliklerinde hizmet ettikleri, kendi toplumları dışındakilerle evlenmedikleri, tuhaf evlilik adetlerinin bulunduğu belirtilir. Hatta cenazelerinin ardından uzun süreli yas tuttukları, taziye sırasında saçlarını başlarını açıp, ellerini yüzlerini dövüp, sakallarını cenaze sahibine sürdükleri, ataerkil bir toplum oldukları, çok eşliliğin bulunmadığı, ölen kocasının ardından evlenen kadına kötü bakılması gibi çeşitli toplumsal karakteristikleri de not edilmiştir.