Yükseköğretim kurumlarında sayıştay denetimi: Doğrudan temin bulgularının incelenmesi

Abstract

Dünyada yaşanan ekonomik krizler nedeniyle birçok ülke mali yönetim sistemlerinde reform sürecine girmiştir. INTOSAI (Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı) tarafından uluslararası standartlar hazırlanmış ve dünyada örgüte üye ülkelerin Sayıştay gibi denetim kurumları bu standartlara uyum sağlamaya çalışmışlardır. Türkiye’de de dünyadaki gelişmelerden sonra bu alanda yenilik yapma ihtiyacı kaçınılmaz olmuştur. 2003 yılında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kabul edilmiş ardından 2010 yılında 6085 sayılı Sayıştay Kanunu yürürlüğe girmiştir. Kanunlara göre Sayıştay’ın gerçekleştirdiği denetim, TBMM adına gerçekleştirilen, kamu kaynaklarının mevzuata ve bütçeye uygun kullanımına ilişkin denetimdir. Üniversiteler de kamu kapsamında bulunan özel bütçeli idareler olduğundan 5018 sayılı kanun gereği Sayıştay tarafından denetlenmektedir. Sayıştay raporları 2012 yılından itibaren kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Kamu ve özel idarelerde gerçekleştirilecek ihalelere ilişkin usul ve esasların düzenlendiği 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 2003 yılında yürürlüğe girmiştir. Kanunun 18. maddesinde ihale usulleri, 22. maddesinde harcama yöntemleri açıkça belirtilmiştir. Bu çalışmanın amacı, devlet üniversitelerinin 2020-2023 yılları arasında yayınlanmış Sayıştay raporlarının 4734 sayılı kanunda geçen “doğrudan temin” yöntemi maddesi kapsamında belirlediğimiz değişkenlere göre analiz edilmesidir. Bu doğrultuda Sayıştay Başkanlığı’nın ana sayfasından 4 yıllık raporlara ulaşılmıştır. NVIVO programı yardımıyla Sayıştay raporlarında sadece doğrudan temin bulguları tespit edilerek bu üniversiteler inceleme kapsamına alınmıştır. Üniversitelerin bulundukları bölge, kuruluş yılı, tıp fakültesi mevcudiyeti, iç kontrol birimi olup olmaması ve raporun pandemi döneminde veya pandemi sonrası dönemde yayınlanmış olması çalışmanın değişkenleridir. Analiz sonuçları, doğrudan temin yöntemiyle ilgili ihlallerin yıllara ve değişkenlere göre farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Pandemi dönemine ait rapor sayısı daha az olmakla birlikte, bu dönemde tespit edilen doğrudan temin ihlalleri sayısı, pandemi sonrası döneme kıyasla daha fazladır. Ayrıca, pandemi döneminde iç kontrol birimi bulunan üniversitelerin sayısı fazla olmasına rağmen, bu birimlerin varlığı ihlal sayısını azaltmamıştır. Bu durum, iç kontrol birimlerinin işlevselliği konusunda soru işaretleri doğurmakta ve bu birimlerin etkin çalışmadığına işaret etmektedir.

Due to the global economic crises, many countries have embarked on a process of reforming their financial management systems. International standards have been prepared by INTOSAI (International Organization of Supreme Audit Institutions), and audit institutions, such as the Court of Accounts, in member countries have striven to comply with these standards. Following global developments, the need for innovation in this area has become unavoidable in Turkey. Public Financial Management and Control Law No. 5018 was enacted in 2003, followed by Court of Accounts Law No. 6085 in 2010. According to the law, the audit conducted by the Court of Accounts is carried out on behalf of the Turkish Grand National Assembly (TBMM) regarding the use of public resources in accordance with legislation and the budget. Universities, as public institutions with special budgets, are audited by the Court of Accounts in accordance with Law No. 5018. Court of Accounts reports have been shared with the public since 2012. Public Procurement Law No. 4734, which regulates the procedures and principles regarding tenders to be conducted in public and private institutions, entered into force in 2003. Article 18 of the law clearly defines tender procedures, and Article 22 clearly defines expenditure methods. The purpose of this study is to analyze the Court of Accounts reports of public universities published between 2020 and 2023 based on the variables we identified within the scope of the "direct procurement" method article in Law No. 4734. For this purpose, four years of reports were accessed from the Court of Accounts' homepage. Using the NVIVO program, only direct procurement findings were identified in the Court of Accounts reports and these universities were included in the study. The variables of the study were the region where the universities were located, the year they were established, the presence of a medical school, whether they had an internal control unit, and whether the report was published during or after the pandemic. The analysis results revealed that violations related to the direct procurement method varied across years and variables. While the number of reports during the pandemic period was lower, the number of direct procurement violations detected during this period was higher than in the post-pandemic period. Furthermore, despite the high number of universities with internal control units during the pandemic, their presence did not reduce the number of violations. This raises questions about the functionality of internal control units and suggests that these units are not functioning effectively.