Yatırım teşvik politikaları: Türkiye açısından etkinliklerinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi

Abstract

Bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak için kullanılan temel araçlardan biri yatırım teşvik politikalarıdır. Türkiye’de de geri kalmış bölgelerin kalkındırılmasını sağlamak amacıyla, her bölgenin gelişmişlik düzeyine göre farklı şekillerde yatırım teşvik politikaları uygulanmaktadır. Bu tez çalışmasının amacı, Türkiye’de uygulanmakta olan yatırım teşvik politikalarının 2010 - 2018 yılları kapsamında 81 il için performans sıralamasını yapmaktır. Çalışmada yöntem olarak çok kriterli karar verme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Öncelikle Entropi yöntemi ile kriter ağırlıklandırılması yapılmıştır. Ardından TOPSİS, VİKOR ve MOORA yöntemleri ile illerin performans sıralaması yapılmıştır. Son olarak tek bir sıralama elde etmemizi sağlayacak Borda sayım yöntemi kullanılmıştır. Analizde kullanmak için toplam yatırım teşvik belge adedi, toplam sabit yatırım, toplam istihdam, GSYH, kişi kaşına GSYH, genel bütçe vergi gelirleri ve kredi dağılımları olmak üzere 7 adet kriter belirlenmiştir. Sonuç olarak, analizin kapsadığı dokuz yıl boyunca en önemli kriterin genel bütçe vergi gelirleri olduğu belirlenmiştir. Ayrıca elde edilen sonuçlara göre 2010 - 2018 yılları arasında yatırım teşviklerinin en çok ve en az etkiyi gösterdiği illerin benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Bu doğrultuda en iyi performansı gösteren illerin İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir ve Bursa gibi gelişmiş iller olduğu bulunmuş; öte yandan en kötü performansı gösteren iller ise Bayburt, Hakkari, Ardahan, Tunceli ve Gümüşhane gibi geri kalmış iller olmuştur.

On of the main tools used to eliminate the development difference between regions is investment incentive policies. To ensure the development of underdeveloped regions in Turkey, different ways of investment promotion policies, suitable for the development level of each region, are applied. The purpose of this study is to make the performance rankings of investment incentive policies implemented in all 81 provinces in Turkey between the years of 2010- 2018. İn the study, multi-criteria decision making methods were used as methodology. First, criterion weighting was done with Entropy method. Then, the performance ranking of the provinces was made by TOPSIS, VIKOR and MOORA methods. Finally Borda Count Method was used to obtain a single ranking. In order to use in the analysis seven criteria were determined, including total investment incentive documents, total fixed investment, total employment, GDP, GDP per capita, general butget tax incomes and loan distributions. As a result, it was concluded that the most important criterion for the nine years covered by the analysis was general budget tax incomes. In addition, according to the results, the provinces where investment incentives had the most and least impact between 2010 and 2018 were found to be similar. The provinces that perform best were found to be developed provinces such as İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir and Bursa; on the other hand the provinces with the worst performance were underdeveloped provinces such as Bayburt, Hakkari, Ardahan, Tunceli and Gümüşhane.